|
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Wyróżnia się następujące rodzaje dodatków uszlachetniających: " modyfikatory właściwości reologicznych " inhibitory utleniania " depresatory " dyspergująco-myjące " deemulgatory i emulgatory " smarnościowe " przeciwzużyciowe (AW) " przeciwzatarciowe (EP) " modyfikatory tarcia " inhibitory korozji (i rdzewienia) " pasywatory 37 Płyny eksploatacyjne wykład wersja 2 pełniejsza " przeciwpienne " barwniki " zapachowe " wielofunkcyjne 38 Płyny eksploatacyjne wykład wersja 2 pełniejsza VII. OLEJE SILNIKOWE 1. & 2. FUNKCJE I SKAAD OLEJW " zmniejszenie współczynnika tarcia (smarowanie) " chłodzenie " odprowadzanie zanieczyszczeń " uszczelnianie " ochrona przed korozją " tłumienie drgań " sterowanie luzem zaworów Wymagania stawiane olejom silnikowym: " mała lepkość przy małej lotności " mała zmiana lepkości w funkcji temperatury " minimalizacja zużycia części " płynność w niskiej temperaturze " obojętność w stosunku do uszczelnień (elastomerów) " utrzymanie w czystości elementów silnika " nietoksyczne produkty spalania (+ekologia) " obojętność dla katalizatorów " długi czas pracy do wymiany " minimalizacja zużycia paliwa i oleju Oleje składają się z: " bazy 75-99%: o mineralna o syntetyczna o mineralno-syntetyczne " dodatków 25-1%: o poprawiających właściwości olejów bazowych lepkościowe (wiskozatory) przeciwutleniające i de aktywatory metali detergenty i dyspergatory (rozpraszająco-myjące) depresatory przeciwpienne o chroniących powierzchnie metalowe silnika przeciwzużyciowe (AW, AS), modyfikatory tarcia przeciwkorozyjne i przeciwrdzewne o wielofunkcyjne 3. PODSTAWOWE WAAZCIWOZCI OLEJW SILNIKOWYCH 3.1. WAAZCIWOZCI REOLOGICZNE 39 Płyny eksploatacyjne wykład wersja 2 pełniejsza Aby olej mógł skutecznie pełnić swoje funkcje w warunkach zmieniających się wymuszeń (nacisk i względna prędkość w smarowanych węzłach tarcia, temperatura od ujemnej przy rozruchu do 200C w makroobszarach i do 450C w mikroobszarach, musi mieć odpowiednie właściwości reologiczne. Powinny być one takie, aby zapewnić: " smarowanie płynne " małe straty na tarcie " małe zużycie (spalanie) oleju " łatwy rozruch silnika przy niskiej temperaturze " małe zmiany lepkości przy zmianie temperatury Są to wymagania sprzeczne i dlatego właściwości lepkościowe oleju SA kompromisem między tymi wymaganiami. Właściwości reologiczne uzyskuje się przez dobór odpowiedniej bazy i dodatków lepkościowych (które powodują mniejszy spadek lepkości bazy przy wzroście temperatury). Miary (parametry) właściwości reologicznych: " wartość lepkości w 40C, 100C i 150C " wskaznik lepkości (WL, VI) " temperatura płynięcia (krzepnięcia) " lepkość w temperaturach ujemnych CCS " graniczna temperatura pompowalności (ujemna) MRV " lepkość HT/HS " wskaznik (indeks) żelowania " odporność na ścinanie 3.2. PRZECIWZU%7łYCIOWE I PRZECIW ZATARCIOWE " zachowanie się oleju w warunkach tarcia granicznego i mieszanego " miara: trwałość warstwy granicznej (np. 4-kulowy) " dodatki polarne (P, S, Cl szkodliwe dla katalizatorów) " zużycie krzywek wału rozrządu, zużycia cylindrów 3.3. ODPORNOZ NA UTLENIANIE " zmiany oleju w rezultacie wymuszeń chemicznych i termicznych w obecności tlenu rozkład składników oleju, polimeryzacja i kondensacja substancje kwaśne i obojętnne szlamy, laki i nagary " miary: o liczba koksownicza o liczba kwasowa (TAN) 3.4. WAAZCIWOZCI DYSPERGUJNCO-MYJCE " utrzymanie w czystości elementów silnika " utrzymywanie cząstek zanieczyszczeń w stanie zawiesiny (laki i nagary) " miara: testy silnikowe (osady niskotemperaturowe i wysokotemperaturowe) 3.5. WAAZCIWOZCI PRZECIWKOROZYJNE 40 Płyny eksploatacyjne wykład wersja 2 pełniejsza " izolowanie powierzchni od czynników agresywnych " zobojętnianie kawasów (rezerwa alkaliczna TBN) " miara: korozja płytek wzorcowych, testy silnikowe 3.6. WAAZCIWOZCI PRZECIWPIENNE " aeracja (napowietrzanie) oleju w czasie pracy silnika " miara: objętość powstałej piany w warunkach normatywnych i cza jej zaniku w 24C, 94C i 150C " wzorcowych, testy silnikowe 3.7. INNE " rezerwa alkaliczna " skłonność do wywoływania przedwczesnego zapłonu " zawartość popiołów (Bore Polishing) " wpływ na elastomery " odparowalność 4. KLASYFIKACJE I SPECYFIKACJE 4.1. KLASYFIKACJA LEPKOZCIOWA SAE J300 " zasada " 11 klas: 6 zimowych (w) i 5 letnich " oleje wielosezonowe " oleje energooszczędne 0w30, 0w/40, 5w/30, 5w/40, 5w/20 4.2. KLASYFIKACJA JAKOZCIOWA API, ASTM I SAE Podział na dwie grupy: " S Service do silników samochodów osobowych i dostawczych (o ZI): o SA, SB, SC, SD, SE nieobowiązujące już, ale jeszcze produkują o SF, SG, SH, SJ, SK, SL, SM " C Commercial do zasilania silników o ZS i niektórych o ZI o CA, CB, CC o CD, CD-II, CE, CF-4, CF-2, CF, CG-4, CH-4, CI-4, CJ-4 Od 1983 r. symbol Donut DSC03088. Klasy mieszane np. CD/SG, SJ/CF, SH/CE. Takie oleje można stosować do silników o ZI I do małych silników o ZS (samochody dostawcze I dostawcze). Kryteria klasyfikacji jakościowej olejów silnikowych: " ocenia się właściwości oleju w 2 grupach badań: o A badanie laboratoryjne właściwości fizyczno-chemicznych o B badanie właściwości użytkowych na specjalnie oprzyrządowanych silnikach testowych " badania silnikowe obejmują 6 grup parametrów: o ocena właściwości przeciwzużyciowych i przeciwzatarciowych 41 Płyny eksploatacyjne wykład wersja 2 pełniejsza o ocena właściwości myjących o ocena odporności na utlenianie o ocena odporności na korozję o ocena odporności na rdzewienie o ocena odporności na szlamowanie " warunki badań silnikowych i kryteria oceny są precyzowane w tzw. Sekwencjach (Sequance III, IV, V itp.) " po każdym teście silnikowym ocenia się parametry oleju (np. lepkość) oraz wygląd i zuzycie elementów silnika (tłok rowki pierścieni, płaszcz i denko, gładz tulei cylindrycznych, elementy układu rozrządu, panewki główne i korbowodowe) " koszt SJ ok. 0,5 mln $ " w Polsce brak możliwości 4.3. KLASYFIKACJA JAKOZCIOWA ACEA (DAWNA CCMC) I 1996 Modyfikowana: 1998, 1999, 2002, 2004, 2007, 2008. Wyróżnia się 3 klasy jakościowe oznaczane literowo: " A/B oleje do silników o ZI i silników o ZS samochodów osobowych " C oleje kompatybilne z katalizatorami " E oleje do dużych wysilonych silników o ZS samochody ciężarowe W każdej klasie wyróżnia się kategorie oznaczone liczbami, które określają właściwości i możliwości zastosowania so danego rodzaju silnika i pojazdu. Podstawą zaliczenia oleju silnikowego do określonej klasy i kategorii jest spełnienie wymagań testów laboratoryjnych i badań hamownianych na specjalnych silnikach wg określonych warunków (tzw. Sekwencji). Na końcu oznaczenia podany jest rok wprowadzenia, np. -04. Wg najnowszej wersji (Dec. 2008) obowiązują klasy i kategorie: " A1/B1, A3/B3, A3/B4, A5/B5 & -08 " C1, C2, C3, C4 & -08 " E4, E6, E7, E9 & -08 5. SYNTETYCZNE OLEJE SILNIKOWE Dlaczego?: " coraz większe wysilenie i obciążenie silników " minimalizacja zuzcia paliwa " dążenie do zmniejszenia zużycia oleju " minimalizacja zużycia części " łatwy rozruch silnika " wydłużenie czasu pracy oleju do wymiany " względy ekologiczne (niekorzystność, biodegradowalność, minimalizacja toksyczności spalin) " utrzymanie czystości elementów silnika Baza mineralna nawet z dodatkami miała ograniczone możliwości, dlatego poszukiwano innych, lepszych baz, są to najczęściej: 42 Płyny eksploatacyjne wykład wersja 2 pełniejsza " polialfaolefiny (PAO) " estry (diestry i polioleestry) Baza to mieszanina PAO i estrów (10-30%), samo PAO lub estry (najwyższa jakość). Dobra reologia klasy SAE: 0w/30, 0w/40, 5w/30, 5w/40, 10w/30 (5w/50, 10w/60). [ Pobierz całość w formacie PDF ] |
Odnośniki
|